Estimating, Costing and Engineering Contracting

 

Estimating, Costing and Engineering Contracting :

Question paper

Click here summer-2023

Click here Winter-2023

Winter 2023 paper solution

Que. 1 A Define Estimating, Costing and Contracting.

પ્રશ્ન 1    A એસ્ટીમેટિંગ અને કોસ્ટિંગ અને કોન્ટ્રાકટિંગ ની વ્યાખ્યા આપો.

Definition of Estimating:

An estimate is the probable cost of work and is usually prepared before the manufacturing is done. It is calculations of various items of an engineering work.

એસ્ટીમેટિંગની વ્યાખ્યા:

એસ્ટીમેટિંગ એ કામની સંભવિત કિંમત છે અને સામાન્ય રીતે ઉત્પાદન પૂર્ણ થાય, તે પહેલાં તૈયાર કરવામાં આવે છે. તે એન્જિનિયરિંગ કાર્યની વિવિધ વસ્તુઓની ગણતરી છે.

Definition of Costing:

Costing is defined as the money or resources associated with a purchase/business transaction or any other activity. Every business/organization has different nature and characteristics. So, it needs to employ different costing systems to ascertain the cost of the product.

કોસ્ટિંગની વ્યાખ્યા:

ખરીદી/વ્યવસાય/અન્ય કોઈપણ પ્રવૃત્તિ સાથે સંકળાયેલા નાણાં અથવા સંસાધનો જોડાયેલા હોય છે. દરેક વ્યવસાય/સંસ્થાની પ્રકૃતિ અને લાક્ષણિકતાઓ અલગ અલગ હોય છે. તેથી, ઉત્પાદનની કિંમતને નક્કી કરવા માટે તેની વિવિધ ખર્ચ પ્રણાલીઓ ગણવામાં

Definition of Contracting:

It is the process of entering into formal and legally binding agreements between two or more parties.

કોન્ટ્રાકટિંગની વ્યાખ્યા:

બે અથવા વધુ પક્ષો વચ્ચે ઔપચારિક અને કાયદેસર રીતે બંધનકર્તા કરારો દાખલ કરવાની પ્રક્રિયાને કોન્ટ્રાકટિંગ કહે છે.

b)  Explain the importance of break-even point (BEP) in industry.

(બ)   ઉધ્યોગોમાં બ્રેક ઇવન પોઈન્ટ (BEP) નું મહત્વ સમજાવો.

1.ઉદ્યોગોને નુકસાન ન થાય તે રીતે કેટલું વેચાણ ઘટાડી શકાય તે જાણી શકાય છે.

2. નિર્ધારિત નફો કમાવવા કેટલું ઉત્પાદન કદ રાખવું તે નક્કી કરી શકાય છે.

3.  વેચાણ કિંમતમાં ફેરફારની અસરો બ્રેક ઇવન પોઈન્ટ શોધીને જાણી શકાય છે. 

4. ઉત્પાદન કદ વધારવું કે નહીં તેનો નિર્ણય કરી શકાય છે.

5. કોઈ નવું ઉત્પાદન કરવું કે કોઈ પ્રોડક્ટનું ઉત્પાદન પડતું મૂકવાની માહિતી મળે છે. 6. પ્રોડક્ટ બનાવવી કે તૈયાર ખરીદવી (Make or Buy) તેનો નિર્ણય લઈ શકાય છે.

7. વધુ નફો કમાવવા માટે પ્રોડક્શન કાર્ય માટે યોગ્ય મશીનરી પસંદ કરી શકાય છે.

8. નફાકારકતા વધારવા વેચાણ વધારવું, વેચાણ કિંમત વધારવી, ચલિત ખર્ચ ઘટાડવું કે સ્થાયી ખર્ચ ઘટાડવું તે નક્કી થાય છે.

9. ઉત્પાદન કદ (Production Target) નક્કી કરી શકાય છે.

10. ખર્ચની જવાબદારીને પહોંચી વળવા જરૂરી આવક ઊભી કરવા ઓછામાં ઓછું કેટલું ઉત્પાદન કરવું તે નક્કી થઈ શકે છે.

11. ઉત્પાદન કદ વધારવાનો નિર્ણય થઈ શકે છે.

12. મશીનરી બદલીકરણ (Replacement) નો નિર્ણય કરવા મદદરૂપ છે.

13. સલામતી ગાળો (Safety Margin) જાણી શકાય છે.

Q.2 (a) List the various types of forging losses and explain anyone. 03

પ્રશ્ન.2 (અ) સવસવધ પ્રકા િા ફોસજિંગ િોસીસિી યાદી બિાવો અિેગમેતેએક સમજાવો.

Cost estimation in gas cutting typically involves several steps:

1. *Material Assessment*: Determine the type and thickness of the material to be cut. This influences the choice of cutting gas, cutting speed, and consumable usage.

2. *Equipment Selection*: Select the appropriate gas cutting equipment, including the cutting torch, gas cylinders, regulators, and safety gear. The cost of renting or purchasing this equipment will factor into the estimation.

3. *Gas Consumption Calculation*: Estimate the amount of gas required for the cutting process based on the material thickness, cutting speed, and gas type (e.g., oxygen, acetylene).

4. *Consumable Costs*: Consider the cost of consumables such as cutting tips, electrodes, and nozzles. These components wear out over time and need replacement, adding to the overall cost.

5. *Labor Costs*: Factor in the labor required for gas cutting, including setup time, actual cutting time, and any post-cutting tasks such as cleanup and material handling.

6. *Overhead and Miscellaneous Expenses*: Include overhead costs such as electricity, maintenance of equipment, insurance, and other miscellaneous expenses associated with the gas cutting operation.

7. *Profit Margin*: Add a profit margin to cover business overheads and generate a profit from the gas cutting service.

8. *Market Analysis*: Consider the prevailing market rates for gas cutting services in your area to ensure your estimation is competitive yet profitable.

ગેસ કટીંગમાં ખર્ચ અંદાજમાં સામાન્ય રીતે કેટલાક પગલાઓ શામેલ હોય છે:

 1. *મટીરીયલ એસેસમેન્ટ*: કાપવાની સામગ્રીનો પ્રકાર અને જાડાઈ નક્કી કરો.  આ કટિંગ ગેસ, કટીંગ સ્પીડ અને ઉપભોજ્ય વપરાશની પસંદગીને પ્રભાવિત કરે છે.

 2. *ઉપકરણોની પસંદગી*: કટિંગ ટોર્ચ, ગેસ સિલિન્ડર, રેગ્યુલેટર અને સલામતી ગિયર સહિત યોગ્ય ગેસ કટીંગ સાધનો પસંદ કરો.  આ સાધનો ભાડે આપવા અથવા ખરીદવાનો ખર્ચ અંદાજમાં પરિબળ કરશે.

 3. *ગેસ વપરાશની ગણતરી*: સામગ્રીની જાડાઈ, કટીંગ સ્પીડ અને ગેસના પ્રકાર (દા.ત., ઓક્સિજન, એસિટિલીન)ના આધારે કટીંગ પ્રક્રિયા માટે જરૂરી ગેસના જથ્થાનો અંદાજ કાઢો.

 4. *ઉપભોજ્ય ખર્ચ*: કટિંગ ટીપ્સ, ઈલેક્ટ્રોડ્સ અને નોઝલ જેવા ઉપભોજ્ય વસ્તુઓની કિંમતને ધ્યાનમાં લો.  આ ઘટકો સમય જતાં ખરી જાય છે અને તેને બદલવાની જરૂર પડે છે, જે એકંદર ખર્ચમાં વધારો કરે છે.

 5. *મજૂરી ખર્ચ*: ગેસ કટિંગ માટે જરૂરી શ્રમનું પરિબળ, જેમાં સેટઅપનો સમય, વાસ્તવિક કટીંગ સમય અને કટિંગ પછીના કોઈપણ કાર્યો જેમ કે સફાઈ અને સામગ્રી હેન્ડલિંગનો સમાવેશ થાય છે.

 6. *ઓવરહેડ અને પરચુરણ ખર્ચ*: ઓવરહેડ ખર્ચ જેમ કે વીજળી, સાધનસામગ્રીની જાળવણી, વીમો અને ગેસ કાપવાની કામગીરી સાથે સંકળાયેલ અન્ય પરચુરણ ખર્ચનો સમાવેશ કરો.

 7. *પ્રોફિટ માર્જિન*: બિઝનેસ ઓવરહેડ્સને આવરી લેવા અને ગેસ કટીંગ સર્વિસમાંથી નફો જનરેટ કરવા માટે પ્રોફિટ માર્જિન ઉમેરો.

 8. *માર્કેટ એનાલિસિસ*: તમારા અંદાજ સ્પર્ધાત્મક છતાં નફાકારક છે તેની ખાતરી કરવા માટે તમારા વિસ્તારમાં ગેસ કટીંગ સેવાઓ માટે પ્રવર્તમાન બજાર દરોને ધ્યાનમાં લો.

(a) List the types of forging and explain anyone. 

 (અ) ફોસજિંગિા પ્રકા ો જણાવો અિેકોઈપણ એક સમજાવો.

Forging processes can be categorized into several types based on the methods and equipment used. Here are some common types of forging:

1. *Open-Die Forging*: Also known as smith forging or hand forging, it involves shaping metal between flat or shaped dies without completely enclosing the workpiece. The metal is hammered or pressed into the desired shape.

2. *Closed-Die Forging*: Also called impression die forging, it involves placing the workpiece between two or more dies that contain the desired shape. The metal is then hammered or pressed into the die cavities, forming the desired shape.

3. *Roll Forging*: In this process, cylindrical-shaped workpieces are subjected to compressive forces between two rolls. The rolls have contoured surfaces that shape the workpiece as it passes through them.

4. *Swaging*: Swaging involves forming metal by forcing it into a die with a hammer or a punch. It is commonly used for producing tubular or cylindrical shapes.

5. *Upset Forging*: Also known as heading or heading and upsetting, it involves increasing the cross-sectional area of a workpiece by compressing its length. This process is often used to create heads on bolts or fasteners.

6. *Press Forging*: Press forging utilizes hydraulic or mechanical presses to apply gradual and continuous pressure to the workpiece, shaping it into the desired form. This process is suitable for producing complex shapes with tight tolerances.

7. *Isothermal Forging*: Isothermal forging involves heating the workpiece and dies to a uniform temperature to reduce strain hardening and increase formability. It is particularly useful for forging high-strength and difficult-to-form materials.

8. *Powder Forging*: In powder forging, metal powders are compacted into a desired shape using high pressures and then heated to bond the particles together. This process is suitable for producing complex and near-net-shape components with high strength and dimensional accuracy.

ઉપયોગમાં લેવાતી પદ્ધતિઓ અને સાધનોના આધારે ફોર્જિંગ પ્રક્રિયાઓને વિવિધ પ્રકારોમાં વર્ગીકૃત કરી શકાય છે.  અહીં ફોર્જિંગના કેટલાક સામાન્ય પ્રકારો છે:

 1. *ઓપન-ડાઇ ફોર્જિંગ*: તેને સ્મિથ ફોર્જિંગ અથવા હેન્ડ ફોર્જિંગ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તેમાં વર્કપીસને સંપૂર્ણપણે બંધ કર્યા વિના ફ્લેટ અથવા આકારની ડાઇ વચ્ચે મેટલને આકાર આપવાનો સમાવેશ થાય છે.  મેટલને ઇચ્છિત આકારમાં હેમર કરવામાં આવે છે અથવા દબાવવામાં આવે છે.

 2. *ક્લોઝ્ડ-ડાઇ ફોર્જિંગ*: તેને ઇમ્પ્રેશન ડાઇ ફોર્જિંગ પણ કહેવાય છે, તેમાં ઇચ્છિત આકાર ધરાવતા બે કે તેથી વધુ ડાઇઝ વચ્ચે વર્કપીસ મૂકવાનો સમાવેશ થાય છે.  પછી ધાતુને હેમર કરવામાં આવે છે અથવા ડાઇ કેવિટીઝમાં દબાવવામાં આવે છે, જે ઇચ્છિત આકાર બનાવે છે.

 3. *રોલ ફોર્જિંગ*: આ પ્રક્રિયામાં, નળાકાર આકારની વર્કપીસ બે રોલ વચ્ચે સંકુચિત દળોને આધિન છે.  રોલ્સમાં કોન્ટૂર કરેલી સપાટીઓ હોય છે જે વર્કપીસને આકાર આપે છે જ્યારે તે તેમાંથી પસાર થાય છે.

 4. *સ્વેજીંગ*: સ્વેજીંગમાં ધાતુને હથોડી અથવા મુક્કા વડે બળજબરીથી બનાવવાનો સમાવેશ થાય છે.  તે સામાન્ય રીતે ટ્યુબ્યુલર અથવા નળાકાર આકારના ઉત્પાદન માટે વપરાય છે.

 5. *અપસેટ ફોર્જિંગ*: હેડિંગ અથવા હેડિંગ અને અપસેટિંગ તરીકે પણ ઓળખાય છે, તેમાં વર્કપીસની લંબાઈને સંકુચિત કરીને તેના ક્રોસ-સેક્શનલ વિસ્તારને વધારવાનો સમાવેશ થાય છે.  આ પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ ઘણીવાર બોલ્ટ અથવા ફાસ્ટનર્સ પર હેડ બનાવવા માટે થાય છે.

 6. *પ્રેસ ફોર્જિંગ*: પ્રેસ ફોર્જિંગ વર્કપીસ પર ધીમે ધીમે અને સતત દબાણ લાગુ કરવા માટે હાઇડ્રોલિક અથવા મિકેનિકલ પ્રેસનો ઉપયોગ કરે છે, તેને ઇચ્છિત સ્વરૂપમાં આકાર આપે છે.  આ પ્રક્રિયા ચુસ્ત સહનશીલતા સાથે જટિલ આકારો બનાવવા માટે યોગ્ય છે.

 7. *આઇસોથર્મલ ફોર્જિંગ*: આઇસોથર્મલ ફોર્જિંગમાં વર્કપીસને ગરમ કરવાનો સમાવેશ થાય છે અને તાણ સખ્તાઇ ઘટાડવા અને ફોર્મેબિલિટી વધારવા માટે એક સમાન તાપમાને મૃત્યુ પામે છે.  તે ખાસ કરીને ઉચ્ચ-શક્તિ અને મુશ્કેલ-થી-ફોર્મ સામગ્રી બનાવવા માટે ઉપયોગી છે.

 8. *પાઉડર ફોર્જિંગ*: પાવડર ફોર્જિંગમાં, ધાતુના પાઉડરને ઉચ્ચ દબાણનો ઉપયોગ કરીને ઇચ્છિત આકારમાં કોમ્પેક્ટ કરવામાં આવે છે અને પછી કણોને એકસાથે જોડવા માટે ગરમ કરવામાં આવે છે.  આ પ્રક્રિયા ઉચ્ચ તાકાત અને પરિમાણીય ચોકસાઈ સાથે જટિલ અને નજીકના નેટ-આકારના ઘટકોના ઉત્પાદન માટે યોગ્ય છે.

(c) Explain the straight line and sinking fund methods to find out depreciation. 

(ક) ડેસપ્રસસએશિ શોધવા માટેિી સ્ટરેટ િાઇિ અિેસસન્જકીગીં ફીંડ િી ીતો સમજાવો.

1. *Straight-Line Method*:

   - *Formula*: Depreciation Expense = (Cost of Asset - Salvage Value) / Useful Life

   - In this method, depreciation is allocated evenly over the useful life of the asset.

   - The cost of the asset is divided by its estimated useful life to determine the annual depreciation expense.

   - The salvage value (the estimated value of the asset at the end of its useful life) is subtracted from the cost to determine the depreciable base.

2. *Sinking Fund Method*:

   - *Objective*: This method aims to set aside funds each period to accumulate to the cost of the asset by the end of its useful life.

   - *Formula*: The sinking fund factor is calculated based on the interest rate, time period, and future value (cost of the asset). The annual deposit is then determined by dividing the future value by the sinking fund factor.

   - The annual deposit into the sinking fund is calculated to accumulate to the cost of the asset by the end of its useful life, taking into account the interest earned on the fund.

. *સીધી-રેખા પદ્ધતિ*:

    - *ફોર્મ્યુલા*: અવમૂલ્યન ખર્ચ = (સંપત્તિની કિંમત - બચાવ મૂલ્ય) / ઉપયોગી જીવન

    - આ પદ્ધતિમાં, સંપત્તિના ઉપયોગી જીવન પર અવમૂલ્યન સમાનરૂપે ફાળવવામાં આવે છે.

    - વાર્ષિક અવમૂલ્યન ખર્ચ નક્કી કરવા માટે સંપત્તિની કિંમતને તેના અંદાજિત ઉપયોગી જીવન દ્વારા વિભાજિત કરવામાં આવે છે.

    - બચાવ મૂલ્ય (તેના ઉપયોગી જીવનના અંતે સંપત્તિનું અંદાજિત મૂલ્ય) અવમૂલ્યનીય આધાર નક્કી કરવા માટે કિંમતમાંથી બાદબાકી કરવામાં આવે છે.

 2. *સિંકિંગ ફંડ પદ્ધતિ*:

    - *ઉદ્દેશ*: આ પદ્ધતિનો ઉદ્દેશ્ય તેના ઉપયોગી જીવનના અંત સુધીમાં સંપત્તિની કિંમતમાં એકઠા કરવા માટે દરેક સમયગાળામાં ભંડોળ અલગ રાખવાનો છે.

    - *ફોર્મ્યુલા*: સિંકિંગ ફંડ ફેક્ટરની ગણતરી વ્યાજ દર, સમય અવધિ અને ભાવિ મૂલ્ય (સંપત્તિની કિંમત)ના આધારે કરવામાં આવે છે.  વાર્ષિક ડિપોઝિટ પછી ભાવિ મૂલ્યને સિંકિંગ ફંડ ફેક્ટર દ્વારા વિભાજિત કરીને નક્કી કરવામાં આવે છે.

    - સિંકિંગ ફંડમાં વાર્ષિક ડિપોઝિટની ગણતરી તેના ઉપયોગી જીવનના અંત સુધીમાં સંપત્તિની કિંમતમાં એકત્રિત કરવા માટે કરવામાં આવે છે, ફંડ પર કમાયેલા વ્યાજને ધ્યાનમાં લઈને.

(a) List the various types of forging losses and explain anyone.

પ્રશ્ન.2 (અ) સવસવધ પ્રકા િા ફોસજિંગ િોસીસિી યાદી બિાવો અિેગમેતેએક સમજાવો.

Forging losses can include material loss, energy loss, and tool wear. Material loss occurs due to excess material being removed during the forging process. Energy loss happens through friction, heat dissipation, and inefficiencies in the forging equipment. Tool wear refers to the gradual degradation of forging dies and other equipment due to repeated use, which can result in increased production costs.

ફોર્જિંગ નુકસાનમાં સામગ્રીની ખોટ, ઊર્જાની ખોટ અને ટૂલના વસ્ત્રોનો સમાવેશ થઈ શકે છે.  ફોર્જિંગ પ્રક્રિયા દરમિયાન વધારાની સામગ્રી દૂર થવાને કારણે સામગ્રીનું નુકસાન થાય છે.  ઘર્ષણ, ગરમીનું વિસર્જન અને ફોર્જિંગ સાધનોમાં બિનકાર્યક્ષમતા દ્વારા ઊર્જાનું નુકસાન થાય છે.  ટૂલ વેર એ વારંવાર ઉપયોગને કારણે ફોર્જિંગ ડાઈઝ અને અન્ય સાધનોના ધીમે ધીમે અધોગતિનો સંદર્ભ આપે છે, જે ઉત્પાદન ખર્ચમાં વધારો કરી શકે છે.

> Material loss in forging refers to the amount of material that is removed or wasted during the forging process. It occurs due to several factors such as flash formation, which is excess material that flows out of the die cavity during forging and needs to be trimmed off afterward. Additionally, there can be sprue and gate material, which are sections of the initial raw material that are trimmed away before forging. Material loss can also occur due to defects such as laps, seams, or internal voids that require trimming or machining to remove. Minimizing material loss is important for reducing costs and improving efficiency in forging operations.

>ફોર્જિંગમાં સામગ્રીની ખોટ એ ફોર્જિંગ પ્રક્રિયા દરમિયાન દૂર કરવામાં અથવા વેડફાઈ ગયેલી સામગ્રીની માત્રાને દર્શાવે છે.  તે ફ્લેશ રચના જેવા ઘણા પરિબળોને કારણે થાય છે, જે વધુ પડતી સામગ્રી છે જે ફોર્જિંગ દરમિયાન ડાઇ કેવિટીમાંથી બહાર નીકળી જાય છે અને પછીથી તેને કાપી નાખવાની જરૂર છે.  વધુમાં, ત્યાં સ્પ્રુ અને ગેટ સામગ્રી હોઈ શકે છે, જે પ્રારંભિક કાચા માલના વિભાગો છે જે ફોર્જિંગ પહેલાં દૂર કરવામાં આવે છે.  લેપ્સ, સીમ્સ અથવા આંતરિક ખાલી જગ્યાઓ કે જેને દૂર કરવા માટે ટ્રિમિંગ અથવા મશીનિંગની જરૂર હોય તેવા ખામીઓને કારણે પણ સામગ્રીની ખોટ થઈ શકે છે.  ખર્ચ ઘટાડવા અને ફોર્જિંગ કામગીરીમાં કાર્યક્ષમતા વધારવા માટે સામગ્રીની ખોટ ઓછી કરવી મહત્વપૂર્ણ છે.

(b) Explain the various pattern allowances. 

(બ) સવસવધ પ્રકા િા પેટિચએિાઉન્જસ સમજાવો.

1. *Direct Material Costs:* The cost of raw materials directly used in the production of the product.

2. *Direct Labor Costs:* The cost of labor directly involved in manufacturing the product, including wages, benefits, and payroll taxes.

3. *Overhead Costs:* Indirect costs associated with production that cannot be directly attributed to a specific product, such as rent, utilities, depreciation, and administrative expenses.

4. *Marketing and Sales Costs:* Expenses related to promoting and selling the product, including advertising, sales commissions, and marketing campaigns.

5. *Distribution Costs:* Expenses associated with transporting and delivering the product to customers, including shipping, packaging, and logistics.

1. *સીધી સામગ્રીની કિંમત:* ઉત્પાદનના ઉત્પાદનમાં સીધા ઉપયોગમાં લેવાતા કાચા માલની કિંમત.

 2. *ડાયરેક્ટ લેબર કોસ્ટ:* વેતન, લાભો અને પેરોલ ટેક્સ સહિત ઉત્પાદનના ઉત્પાદનમાં સીધી રીતે સામેલ મજૂરનો ખર્ચ.

 3. *ઓવરહેડ ખર્ચ:* ઉત્પાદન સાથે સંકળાયેલા પરોક્ષ ખર્ચ કે જે કોઈ ચોક્કસ ઉત્પાદનને સીધા જ આભારી ન હોઈ શકે, જેમ કે ભાડું, ઉપયોગિતાઓ, અવમૂલ્યન અને વહીવટી ખર્ચ.

 4. *માર્કેટિંગ અને વેચાણ ખર્ચ:* જાહેરાત, વેચાણ કમિશન અને માર્કેટિંગ ઝુંબેશ સહિત ઉત્પાદનના પ્રચાર અને વેચાણ સંબંધિત ખર્ચ.

 5. *વિતરણ ખર્ચ:* શિપિંગ, પેકેજિંગ અને લોજિસ્ટિક્સ સહિત ગ્રાહકોને ઉત્પાદનના પરિવહન અને ડિલિવરી સાથે સંકળાયેલા ખર્ચ.

 6. *પ્રોફિટ માર્જિન:* ઇચ્છિત નફાને આવરી લેવા માટે કુલ ખર્ચમાં ઉમેરવામાં આવેલી રકમ, જે સામાન્ય રીતે કુલ ખર્ચની ટકાવારી તરીકે દર્શાવવામાં આવે છે.

 આ ખર્ચનો સરવાળો કરીને અને ઇચ્છિત નફો માર્જિન ઉમેરીને, વ્યવસાયો તેમના ઉત્પાદનો અથવા સેવાઓની વેચાણ કિંમત નક્કી કરી શકે છે.

Diploma Engineering – SEMESTER – 4 (NEW) – EXAMINATION – Summer-2023

Subject Code: 4341901   Date: 13-07-2023

Subject Name: Estimating, Costing and Engineering Contracting

Q.1 (a) Explain procedure for constructing breakeven chart.

પ્રશ્ન.1 (અ) બ્રેક ઈવન ચાર્ટની રચના કરવાની રીત લખો.

Ø  ખર્ચની દરેક વિગતોનું સ્થાયી ખર્ચ અને ચલિત ખર્ચમાં વિભાજન કરો.

Ø  X-axis પર ઉત્પાદન કદ કે ઉત્પાદન ક્ષમતા દર્શાવો (Production Quantity).

Ø  Y-axis પર ઉત્પાદનખર્ચ અને વેચાણ આવક રૂપિયામાં દર્શાવો. (Sales income and cost).

Ø  સ્થાયી ખર્ચ (Fixed Cost) રેખા AD દોરો. (આ રેખા X-axis ને સમાંતર આવશે.)

Ø  ચલિત ખર્ચ (Variable Cost) રેખા ON દોરો જે ઓરિજિન ‘O' માંથી પસાર થશે.

Ø  કુલ ખર્ચ (Total Cost) રેખા AB દોરો, જે Y-axis ઉપર ફિકસ્ડ કોસ્ટથી શરૂ થશે અને રેખા ON એ રેખા AB ને સમાંતર થશે.

Ø  વેચાણ આવક (Sales revenue) રેખા OC દોરો, જે ઓરિજિન ‘O' માંથી પસાર થશે.

Ø  કુલ ખર્ચ રેખા AB અને વેચાણ આવક રેખા OC જ્યાં પરસ્પરને છેદે તે બિંદુને “E” નામ આપો. આ બિંદુ E ને બ્રેક ઇવન પોઈન્ટ છે.

Ø  રેખા OC અને રેખા AB વચ્ચેનું અને બ્રેક ઇવન પોઈન્ટ “E” ની જમણી તરફનું ક્ષેત્ર નફા (Profit) નું છે.

Ø  રેખા OC અને રેખા AB વચ્ચેનું અને બ્રેક ઇવન પોઈન્ટ “E” ની ડાબી તરફનું ક્ષેત્ર ખોટ (Loss) માટેનું છે.

Ø  બ્રેક ઇવન પોઈન્ટ “E” માંથી X-axis પર લંબ દોરો અને OX રેખા પર બિંદુ Q, મેળવો. આ Q, એ બ્રેક ઇવન ક્વોન્ટિટી થશે. Q, ઉત્પાદન ક્ષમતાએ કુલ ઉત્પાદનખર્ચ C, અને વેચાણ આવક “S” સરખા થશે. આથી ઉદ્યોગને Q, ઉત્પાદન ક્ષમતાએ નફો થશે નહીં તેમજ ખોટ પણ નહીં જાય.

 

(b) Write the assumptions made in construction of Breakeven chart.

(બ) બ્રેક ઈવન ચાર્ટની રચનામા કરવામા આવતી ધારણાઓ લખો.

Ø  કુલ ખર્ચને સ્થાયી ખર્ચ અને ચલિત ખર્ચમાં જ વિભાજીત કરાય છે એટલે અર્ધચલિત ખર્ચાઓ થતા નથી તેવી ધારણા કરાય છે.

Ø  વેચાણ આવક અચળ રહે છે તેવું ધારી લેવાય છે

Ø  કાર્યક્ષમતા વધશે કે ઘટશે નહીં તેવું ધારી લેવાય છે.

Ø  પ્રોડક્ટનું ઉત્પાદન ખર્ચને અચળ ધારી લેવાય છે?

Ø  ટેક્નોલોજીમાં ફેરફાર થતો નથી તેવું ધારવામાં આવે છે.

Ø  જેટલું પ્રોડક્શન થશે તેટલું વેચાઈ જ જશે તેમ ધારી લેવાય છે

Ø  બ્રેક ઇવન વિશ્લેષણ કોઈ પ્રોડક્ટ કે ફિકસ્ડ પ્રોડક્ટ મીક્ષ પૂરતું મર્યાદિત હોય છે.

Ø  માર્કેટ ડિમાન્ડની અસર અવગણી સેલિંગ પ્રાઈસ અચળ ધારી લેવાય છે.

 

Q.2 (a) Define the Costing. Explain the need and importance of costing.

પ્રશ્ન.2 (અ) કોસ્ર્ીાંગની વ્યાખ્યા લખી તેની જરૂરીયાત અને મહત્વ સમજાવો.

Ø  ઉત્પાદન આવર્તનમાં કરવામાં આવતી વિવિધ પ્રક્રિયાઓ અને પ્રવૃત્તિઓ માટે થયેલ દરેક પ્રકારના ખર્ચાઓને ધ્યાનમાં લઈ પ્રોડક્ટની સાચી પડતર નક્કી કરવાની કામગીરીને કોસ્ટિંગ કહે છે.

 

Ø  ઉત્પાદનની પડતર કિંમત વધે ત્યારે ડિઝાઈનમાં ફેરફાર સૂચવવા.

Ø  ઉત્પાદનની સાચી કિંમત અને દરેક ક્રિયા દરમ્યાન થતા ખર્ચને શોધવાના ઉપાયો કરવા.

Ø  કારીગરો અને સ્ટાફના મહેનતાણા પર નિયંત્રણ રાખવા.

Ø  પ્રોડક્ટની વેચાણકિંમત નક્કી કરવા.

 

Ø  નાણાકીય પત્રકો બનાવવા માટે આંકડાકીય માહિતી મેળવવા.

Ø  કાર્યકારી નીતિઓ ઘડવા માટેની માહિતી મેળવવા.

Ø  બગાડનું પ્રમાણ શોધવા માટેની માહિતી પૂરી પાડવા.

 

(b) Explain “Specific Order Costing” and “Continuous Operation Costing’ in detail.

(બ) “સ્પેણસફીક ઓડૅર કોસ્ર્ીાંગ” અને “કન્ર્ીન્યુઅસ ઓપરેશન કોસ્ર્ીાંગ” ણવગતવાર સમજાવો.

સ્પેસિફિક ઓર્ડર કોસ્ટિંગ (Specific Order Costing) :

આ પ્રકારના કોસ્ટિંગનો ઉપયોગ વ્યાવસાયિક સંસ્થાઓ કે કંપની દ્વારા કરવામાં આવે છે, જેમાં વ્યક્તિગત ગ્રાહકોના ચોક્કસ ઓર્ડર માટે જોબ અથવા ઉત્પાદનો બનાવવા કે એસેમ્બલી કરવામાં સામેલ હોય છે.

Ø  (Job Costing) :

જ્યાં ગ્રાહકો પાસેથી તેમની ખાસ જરૂરિયાતો પૂરી કરવા માટેના ચોક્કસ આદેશો અનુસાર કામ હાથ ધરવામાં આવે છે ત્યાં જોબ કોસ્ટિંગ લાગુ પડે છે. દરેક ઓર્ડર પ્રમાણમાં ટૂંકા ગાળાનો હોય છે.

Ø  કોન્ટ્રાક્ટ કોસ્ટિંગ (Contract Costing) :

કોન્ટ્રાક્ટ કોસ્ટિંગ એ ગ્રાહક સાથેના ચોક્કસ કોન્ટ્રાક્ટ સાથે સંકળાયેલ ખર્ચનું ટ્રેકિંગ છે.

Ø  (Batch Costing) :

એકસરખા યુનિટના જથ્થાને બેચ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. બેચ કોસ્ટિંગ એ જોબ કોસ્ટિંગનું સંશોધિત સ્વરૂપ છે જેમાં ઉત્પાદનના બેચની કિંમતની ગણતરી કરવામાં આવે છે.

 

 

 

 

કન્ટીન્યુઅસ ઓપરેશન કોસ્ટિંગ (Continuous Operation Costing) :

 આ પ્રકારની કોસ્ટિંગ પદ્ધતિ એવી સંસ્થાઓ માટે યોગ્ય છે જે સતત કામગીરી દ્વારા મોટા પાયે પ્રોડક્શનમાં

પ્રોડક્ટ બનાવે છે. તે પછી આ પ્રોડક્ટ્સ રેડી સ્ટોક દ્વારા વેચવામાં આવે છે. ગ્રાહકોની ચોક્કસ જરૂરિયાત અનુસાર ઉત્પાદન કરવામાં આવે એ જરૂરી નથી. કન્ટીન્યુઅસ ઓપરેશન કોસ્ટિંગની પ્રક્રિયામાં પ્રોડક્શનનાં સમાન યુનિટનો સમાવેશ કરવામાં આવે છે. યુનિટ દીઠ સરેરાશ કિંમત કાઢવા માટે કુલ ખર્ચને ઉત્પાદિત એકમોની સંખ્યા દ્વારા વિભાજિત કરવામાં આવે છે.

Ø  (Process Costing) :

પ્રોસેસ કોસ્ટિંગ એ પ્રોડક્શન પ્રોસેસમાં પ્રત્યક્ષ ખર્ચને ટ્રેક કરવા અને ભેગા કરવા તથા અપ્રત્યક્ષ ખર્ચની ફાળવણી માટેની એક એકાઉન્ટિંગ પદ્ધતિ છે. વિશાળ બેચમાં ખર્ચને ફાળવવામાં આવે છે. પેપર મિલ, રિફાઇનરી, કેમિકલ પ્લાન્ટ્સમાં આ પ્રકારની કોસ્ટિંગ પદ્ધતિ અપનાવવામાં આવે છે.

 

Ø  Service Costing:

સર્વિસ કોસ્ટિંગ એ સર્વિસના નિર્માણ, સહાયક અને વિતરણ સાથે સંકળાયેલ તમામ ખર્ચને ઓળખવાની પ્રક્રિયા છે. સર્વિસ કોસ્ટિંગમાં ઈક્વિપમેન્ટ, સ્ટાફ મજૂરી, વ્યાવસાયિક ફી, સોફ્ટવેર, લાયસન્સ ફી, ડેટા સેન્ટર શૂલ્ક વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

 

Ø  ઓપરેશન કોસ્ટિંગ (Operation Costing) :

ઓપરેશન કોસ્ટિંગ એ જોબ કોસ્ટિંગ અને પ્રોસેસ કોસ્ટિંગનું મિશ્રણ છે. જયારે ઉત્પાદનની શરૂઆતમાં વિવિધ રો મટીરિયલનો ઉપયોગ કરે છે ત્યારે તેનો ઉપયોગ થઈ શકે છે અથવા જયારે ઉત્પાદનની શરૂઆતમાં પ્રોડક્ટ બેચ માટે સમાન પ્રોસેસ હોય અને પછી વિશેષ પ્રોસેસ સાથે ફિનિશ્ડ પ્રોડક્ટ બનાવવામાં આવે ત્યારે કરવામાં આવે છે.

 

 

Ø  Unit Costing) :

કંપની દ્વારા ચોક્કસ ઉત્પાદનના અથવા એક યુનિટના ઉત્પાદન, સંગ્રહ અને વેચાણ માટે કરવામાં આવેલ ખર્ચને યુનિટ કોસ્ટિંગ કહેવામાં આવે છે.

                                       OR

Q.2 (a) Define the Estimating. Explain the need and importance of estimating.

પ્રશ્ન.2 (અ) એસ્ર્ીમેર્ીાંગની વ્યાખ્યા લખી તેની જરૂરીયાત અને મહત્વ સમજાવો.

 

Ø  એસ્ટિમેટિંગની જરૂરિયાત (Need of Estimating):

1. મેન્યુફેકચરીંગ અને વેચાણ નીતિઓ ઘડવા માટે સંચાલનને જરૂરી માહિતીઓ મેળવવા.

2.ટેન્ડર ઈન્કવાયરીની વિગતો ભરવા.

3. અંદાજિત અને ખરેખર શિરોપરી ખર્ચ સરખાવવાની ગણતરી કરવા.

4. ટાઈમ સ્ટડીની વિગતોનો ઉપયોગ કરી વેતન દરો મુકરર કરવા.

5. કોઈ એક દાગીનો બનાવવો કે તૈયાર ખરીદવો તે નિર્ણય લેવા.

Ø  કોસ્ટ એસ્ટિમેટિંગની અગત્યતા (Importance of Cost Estimating) :

“કોસ્ટ એસ્ટિમેટિંગ એ કોઈપણ પ્રોડક્ટનું ખરેખર ઉત્પાદન શરૂ કરતાં પહેલાં તેના પર થનાર ખર્ચ કેટલો હશે તેની માહિતી મેળવવાની કલા (art) કે પદ્ધતિ છે.” "Cost estimation is an art of finding the cost which is likely to be incurred for the production of an article before it is actually manufactured."